Wprowadzenie do Instytucji Płatniczych
Instytucja płatnicza to firma, która oferuje usługi płatnicze. Działa poza tradycyjnymi bankami. Podlega ustawie o usługach płatniczych z 2011 roku. Ustawa ta wdraża dyrektywę PSD2. Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) nadzoruje te instytucje.
Krajowe Instytucje Płatnicze (KIP) mają pełne zezwolenie KNF. Mogą świadczyć usługi transgraniczne. Małe Instytucje Płatnicze (MIP) mają uproszczoną rejestrację. Istnieją limity wartości transakcji dla MIP. Nie mogą oferować usług AIS/PIS.
Funkcje Instytucji Płatniczych
Instytucje płatnicze przyjmują i przekazują płatności. Obsługują przelewy i polecenia zapłaty. Wykonują także przekazy pieniężne. Wydają instrumenty płatnicze, takie jak kody BLIK. Oferują też portfele mobilne i instrumenty kartowe.
KIP mogą świadczyć usługi AIS/PIS. Instytucje te obsługują płatności natychmiastowe. Przykładem jest Express Elixir i BLIK. Mogą korzystać z agentów i outsourcingu. Przekazują czynności operacyjne innym firmom.
Regulacje Prawne i Nadzorcze
Ustawa o usługach płatniczych wdraża PSD2. PSD3 jest w przygotowaniu. KNF prowadzi rejestry KIP i MIP. Rejestruje także biura usług płatniczych. Instytucje muszą raportować transakcje. Składają też sprawozdania finansowe.
NBP nadzoruje stabilność systemu płatniczego. Obsługuje rozliczenia międzybankowe. Współpracuje przy tworzeniu prawa. Instytucje muszą spełniać wymogi AML/CFT. Obowiązują je przepisy DORA. Muszą przestrzegać unijnych rozporządzeń o ciągłości działania.
Analiza Instytucji Płatniczych w Polsce
BLIK to polski system płatności mobilnych. Ma 19,4 mln użytkowników. W pierwszej połowie 2025 roku zrealizowano 1,4 mld transakcji. BLIK umożliwia płatności P2P, w e-commerce i POS. Dostępna jest opcja "Pay Later".
Apple Pay to portfel NFC dla użytkowników iPhone. W 2025 roku miał 21% udziału w płatnościach POS. W płatnościach online jego udział wynosił 18%. Google Pay to portfel NFC dla użytkowników Androida. Jego popularność rośnie, szczególnie w płatnościach online.
Mastercard i Visa to schematy kart płatniczych. Oferują usługi tokenizacji. Umożliwiają płatności Click to Pay. Planet Cash ma sieć 4700 bankomatów. Umożliwia wpłaty i wypłaty gotówki. CashLine ma 2000 wpłatomatów i bankomatów.
| Instytucja | Profil działalności | Specjalizacja | Grupa docelowa |
| BLIK | Rodzimy system mobilny | P2P, e-commerce, POS, Pay Later | Użytkownicy smartfonów, e-sklepy |
| Apple Pay | Portfel NFC | Płatności zbliżeniowe | Użytkownicy iPhoneów |
| Google Pay | Portfel NFC | Płatności zbliżeniowe i online | Użytkownicy Androida |
| Planet Cash | Sieć ATM/CDM | Wpłaty i wypłaty cash | Banki, ich klienci detaliczni |
Trendy i Przyszłość Instytucji Płatniczych
Rosnąca jest rola BNPL (Pay Later). Integracja portfeli z aplikacjami będzie się rozwijać. Wykorzystanie AI w wykrywaniu oszustw wzrośnie. Ekspansja płatności przez urządzenia ubieralne (wearables) będzie kontynuowana. Rozwój płatności w czasie rzeczywistym (real-time) będzie przyspieszał.
Karty płatnicze mają około 65% udziału w rynku. BLIK ma około 13% udziału w rynku. Portfele NFC mają 21-22% penetracji POS. Tokenizacja kart jest coraz powszechniejsza. Biometria będzie częściej stosowana w płatnościach.